Ik pijn – jij pijn (deel 1)
Onze dochter Eefje, was 8 jaar toen ze samen met een vriendinnetje (6) een kleurwedstrijd hield. “Mama, wil jij ons een cijfer geven?” was de vraag. Ik heb me daar maar even buiten gehouden en heb iets gezegd in de trant van “Geef elkaar maar een cijfer” en zo geschiedde.
Eefje en vriendin gaven elkaar een cijfer en draaide tegelijkertijd het vel met cijfer om. Eefje kreeg een 9, het vriendinnetje een 7. Eefje gaf ook aan wat er al heel mooi was en wat ze nog zou kunnen doen, om het cijfer nóg hoger te maken. Het meisje pakt de tekening van Eefje even terug en streept de 9 door en verandert het in een 4. Even staren ze elkaar stil aan.
Vervolgens komt Eefje naar mij toe en zegt de legendarische woorden: “Mama, dat is toch ik pijn, jij pijn?” Ik beaamde dit. Daarna gingen ze samen iets anders doen.
Ik pijn, jij pijn (destructief recht) komt ontzettend veel voor. Het komt voor als je je als opvoeder (ouder, leerkracht, begeleider, mens) gekwetst voelt, als iemand jouw raakt in (vaak) je kind pijn of ander onverwerkt verdriet en alles wat daar tussen zit. “Als ik gepest word, voel ik het recht om ook een ander te pesten.”
Tijdens de training Verbindend Gezag staat regelmatig op een grote flap: Ik pijn, jij pijn met een rood kruis erdoor… Maar ach, wat blijkt het verleidelijk.
Hier een paar voorbeelden uit de dagelijkse praktijk:
– “Als een jongere mij negeert, dan negeer ik hem ook als hij later iets aan mij vraagt.”
– “Als een jongere mij uitscheldt voor xxxx, dan zal ik hem wel laten zien wie hier de baas is.”
– “Als een leerling niet meteen aan de slag gaat en irritant doet, dan kan zij direct mijn lokaal uit.”
– “Als we een jongere moeten fixeren vanwege onveiligheid en hij heeft net mij of een collega bewust pijn gedaan, dan zetten we soms een tandje bij.”
– “Als iemand tegen mij liegt, en hij krijgt nog 1x de kans om de waarheid te zeggen en die kans pakt hij niet, dan ga ik net zo lang door totdat hij gek wordt en uiteindelijk toch de waarheid vertelt, zo belangrijk vind ik dat.”
– “Als iemand zijn taken weigert om te doen, dan weiger ik ook alles wat hij daarna aan mij vraagt, dan kunnen ze eens voelen hoe dat is.”
Ik kan zo nog eindeloos door gaan. Ik schrijf dit niet om deze eerlijke mensen die dit gedeeld hebben terecht te wijzen, ik schrijf dit omdat ik er van overtuigd ben dat deze mensen wel anders zouden willen reageren, maar dat nog niet kunnen of zo zelf zijn opgevoed en dat zien als een goede strategie. Deze eerlijke werkers hebben op die momenten meer Waakzame Zorg, steun nodig. Dat kan zijn van een directe collega, die het even over kan nemen omdat de collega ziet dat het de ander even te veel wordt. Het kan ook zijn dat een gedragswetenschapper of teamleider het gesprek aan gaat en samen met de desbetreffende medewerker gaat kijken welke reactie mogelijkheden er nog meer zijn.
Teams die het zwaar hebben, vanwege bijvoorbeeld de wisselingen in het personeel, hebben meer Waakzame Zorg nodig, meer steun. Als ze dit niet krijgen, missen zij hun Anker, hun basis en de kans op reageren vanuit Ik pijn – Jij pijn wordt vergroot.
Het helpt om Ik pijn – Jij pijn op de agenda te zetten. Vragen naar elkaars lelijkste momenten. Wanneer deed jij dit, waarvan je nu weet dat het in deze categorie valt? Door hier openlijk over te praten, kan je daarna met elkaar kijken welke mogelijke opties er nog meer zijn. Zonder die eerlijke medewerker af te keuren! Maar vanuit steun en zorg voor elkaar; samen vóór in plaats van samen tegen.
En lieve mensen, dit is iets anders dan het Spiegelen van gedrag. Gedrag spiegelen kan heel nuttig zijn, maar dan kunnen we allebei nadenken, voelen we zelf geen irritatie, geen ongemak, geen pijn en is het ijzer koud.
Ilse van den Heuvel – Maart 2023